गर्भनिरोध

आई होणे आणि बाळाचे संगोपन करणे हा क्षण प्रत्येक स्रीच्या आयुष्यात आनंदाची पर्वणी घेऊन येतो. हा क्षण, ही भूमिका आनंददायी असली तरीही गर्भवती होणे आणि बाळाला जन्म देणे या दोन्हीसाठी उत्तम नियोजनाची गरज असते. आपल्याला मुल कधी व्हावे हे ठरविण्याचा अधिकार प्रत्येक स्री आणि दाम्पत्याला असतो. गर्भनिरोधक पद्धतींमुळे दाम्पत्यांना योग्य कुटुंब नियोजन करता येते आणि मुल केव्हा होऊ द्यावे हे ठरविता येते. या गर्भनिरोधक पद्धती अनियोजित गर्भधारणा टाळण्यासाठी मदत करतात. तसेच मुलांमध्ये योग्य अंतर ठेवून निरोगी कुटुंब नियोजन करण्यासाठी मदत करतात. गर्भधारणा टाळण्यासाठी अनेक गर्भनिरोधक पद्धतींचा वापर होतो. मात्र, त्यापैकी योग्य पद्धत कोणती हा प्रश्न गोंधळात टाकणारा असतो. या लेखात वेगवेगळ्या गर्भनिरोधक आणि कुटुंब नियोजन पद्धती, गर्भधारणा टाळण्यासाठी त्या किती प्रभावी आहेत आणि प्रत्येक पद्धत कितीवेळा वापरावी याबद्दल तपशीलवार माहिती दिली आहे.

नैसर्गिक कुटुंब नियोजन म्हणजे अशी गर्भनिरोधक पद्धत ज्यामध्ये शरीर, त्याची लय, त्याचे चक्र समजून घेऊन गर्भधारणा टाळली जाते. उदाहरणार्थ, प्रजनन जागरुकता पद्धतीमध्ये आपल्या मासिक पाळीचा मागोवा घेतला जातो. या नैसर्गिक गर्भनिरोधक पद्धती कोणत्या आहेत? आणि या पद्धतींचा वापर करून प्रभावीपणे गर्भधारणा कशी टाळायची? हे जाणून घेण्यासाठी हा लेख वाचा.

प्रतिबंधित गर्भनिरोधक पद्धतीमध्ये शुक्राणू आणि स्त्रीबीज यांचे मिलन होऊ नये यासाठी कृत्रिम अडथळा निर्माण केला जातो. या सर्व गर्भनिरोधक पद्धतींमध्ये पुरुषांसासाठी असलेले कंडोम सर्वाधिक प्रमाणात वापरले जातात. परंतु, याचबरोबर इतर काही प्रकार, पर्यायदेखील या पद्धतीमध्ये उपलब्ध आहेत. जसे की, शुक्राणू किंवा वीर्यनाशक (स्पर्मीसाइड), विभाजन करणारा पडदा (डायाफ्राम), स्त्रियांसाठीचे कंडोम आणि यांसारखे प्रकार या पद्धतीत वापरले जातात. या पद्धती कोणत्या आहेत, या पद्धतींच्या मर्यादा आणि गर्भधारणा टाळण्यासाठी या गर्भनिरोधक पद्धतींचा वापर कसा करावा याविषयी माहिती लेखात देण्यात आली आहे.

मासिक पाळी चक्रादरम्यान संप्रेरकांचे नियमन करणे हे संप्रेरक गर्भनिरोधक पद्धतीचे मुख्य कार्य असते. ही पद्धत संप्रेरकांमधील पातळीनुसार होणाऱ्या बदलांवर लक्ष ठेवून कार्य करते. जगभरातील जवळपास १८ टक्के स्रिया गर्भधारणा टाळण्यासाठी संप्रेरक गर्भनिरोधक पद्धतीवर अवलंबून असतात. यामध्ये गर्भनिरोधक गोळ्या सर्वाधिक प्रमाणात वापरली जाणारी पद्धत आहे. या सर्व पद्धतींबाबतची माहिती पुढील लेखात जाणून घ्या आणि वेळापत्रकाच्या आधारे प्रभावीपणे गर्भधारणा कशी टाळता येईल याचीदेखील माहिती मिळवा.

एलएआरसी गर्भनिरोधक पद्धती चिंतामुक्त ठेवणारी पद्धती आहे. या पद्धतीचा एकदा वापर केल्यानंतर तुम्हाला त्याकडे वारंवार लक्ष द्यावे लागत नाही. गर्भधारणा टाळण्यासाठी अधिक विचार यामध्ये करावा लागत नाही. ना कुठले वेळापत्रक, ना कसला मागोवा, लैंगिक संबंधांमध्येही कसलीच चिंता न ठेवता त्याचा आनंद या पद्धतीमुळे घेता येतो. अंतर्गर्भीय उपकरण (इन्ट्रायुटेरिन डिव्हाइस/आययूडी) किंवा कॉपर टी या यामधील सर्वाधिक वापरल्या जाणाऱ्या पद्धती आहेत. मात्र, अजूनही सोयीस्कर आणि वापरण्यास उपयुक्त अशा गर्भनिरोधक पद्धती आहेत. या सर्व पद्धती, त्यांची वैद्यकीय प्रक्रिया, सुरक्षेचा मुद्दा यांची माहिती मिळवा.

भविष्यात कधीही गर्भधारणा होऊ नये यासाठी नसबंदी ही कायमस्वरुपी गर्भनिरोधक पद्धती वापरली जाते. पुरुष नसबंदी आणि स्री नसबंदी प्रक्रिया अंडवाहक नलिका बंद करते. ही प्रक्रिया ९९ टक्क्यांहून अधिक प्रभावी असते. नसबंदी केल्यानंतर ती पुन्हा खोलणे कठीण असते आणि गर्भधारणा टाळण्यासाठी ही प्रक्रिया म्हणजे कायमचा उपाय असते. त्यामुळे हा मोठा निर्णय घेताना चहुबाजूंनी विचार करणे आवश्यक असते. या लेखामध्ये नसबंदी प्रक्रिया, ती कशी केली जाते आणि ती करताना कोणते मुद्दे विचारात घ्यावे याविषयी मार्गदर्शन केले आहे.